Dính thắng lưỡi ở trẻ (Ankyloglossia): Khi nào cần cắt?

Dính thắng lưỡi là bất thường nhỏ ở sàn miệng, có thể ảnh hưởng đến bú mẹ, phát âm và vệ sinh răng miệng. Cập nhật hướng dẫn mới nhất từ Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) 2024 giúp cha mẹ nhận biết và lựa chọn đúng thời điểm can thiệp.

1. Dính thắng lưỡi là gì?

“Thắng lưỡi” là một dải mô nhỏ nằm dưới sàn miệng, nối mặt dưới của lưỡi với sàn miệng. Khi dải mô này ngắn, dày hoặc bám sát đầu lưỡi, lưỡi bị hạn chế vận động — gọi là dính thắng lưỡi (ankyloglossia).

Theo thống kê, khoảng 4–11% trẻ sơ sinh có tình trạng này, nhưng chỉ một phần nhỏ thật sự gây ảnh hưởng đến bú, phát âm hay vệ sinh răng miệng.

Ở Việt Nam, nhiều phụ huynh thường phát hiện dính thắng lưỡi khi thấy con bú yếu, bú mút khó hoặc mẹ bị đau đầu vú kéo dài. Tuy nhiên, không phải tất cả trường hợp đều cần phẫu thuật.

2. Dính thắng lưỡi có gây khó bú thật không?

Năm 2024, Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) đã công bố hướng dẫn mới về chẩn đoán và xử trí dính thắng lưỡi ở trẻ sơ sinh. Trong đó, nhấn mạnh rằng:

“Không có bằng chứng cho thấy việc cắt thắng lưỡi sớm sẽ cải thiện kết quả bú mẹ trong hầu hết các trường hợp. Chỉ nên thực hiện khi có bằng chứng rõ ràng về rối loạn chức năng bú.”
(AAP Clinical Report, 2024)

2.1. Các dấu hiệu có thể gặp ở trẻ sơ sinh:

• Khó ngậm bắt vú, hay tuột núm vú.
• Thời gian bú kéo dài nhưng bé vẫn không no.
• Bé bú xong vẫn mệt, quấy khóc.
• Mẹ có cảm giác đau đầu vú, nứt núm hoặc viêm tắc tia sữa.

Tuy nhiên, các biểu hiện này không chỉ do dính thắng lưỡi, mà có thể đến từ: tư thế bú sai, núm vú phẳng, hoặc trẻ bị yếu cơ miệng. Vì vậy, cần được đánh giá bởi bác sĩ hoặc chuyên gia nuôi con bằng sữa mẹ.

3. Dính thắng lưỡi ảnh hưởng gì về sau?

Phần lớn trẻ có thắng lưỡi ngắn vẫn bú và nói bình thường, nếu biết cách hỗ trợ.
Tuy nhiên, một số trường hợp nặng có thể dẫn đến:

• Khó phát âm: nhất là các âm cần lưỡi chạm nướu như “l”, “n”, “t”, “d”.
• Vệ sinh răng miệng kém: lưỡi không vươn tới vùng răng cửa, dễ tích tụ mảng bám.
• Ảnh hưởng thẩm mỹ: đầu lưỡi có hình tim khi thè ra ngoài.
• Ảnh hưởng bú bình / ăn dặm: lưỡi vận động kém gây sặc, khó nuốt thức ăn đặc.

Theo Bệnh viện Nhi Boston (Boston Children’s Hospital), đa số trường hợp nhẹ có thể được theo dõi và hướng dẫn tập vận động lưỡi, không cần can thiệp sớm.

4. Khi nào cần cắt thắng lưỡi?

4.1. Chỉ định theo AAP 2024:

Chỉ nên cắt khi:

1. Trẻ khó bú rõ rệt sau khi đã được hỗ trợ tư thế bú đúng.
2. Có bằng chứng suy dinh dưỡng hoặc sụt cân.
3. Bác sĩ nhận định dải mô thắng lưỡi hạn chế vận động thực sự (không chỉ ngắn hình thái).

Nếu chỉ “ngắn nhẹ” nhưng chức năng bình thường, không cần phẫu thuật.

4.2. Thủ thuật cắt thắng lưỡi:

• Gọi là frenotomy – thủ thuật đơn giản, thường thực hiện bằng kéo hoặc laser.
• Trẻ dưới 3 tháng có thể làm nhanh, không cần gây mê, gần như không chảy máu.
• Sau thủ thuật, nên tập vận động lưỡi nhẹ và cho bé bú mẹ ngay để giảm đau.

Thủ thuật an toàn, nhưng có thể có biến chứng hiếm như chảy máu, viêm, dính lại nếu chăm sóc không đúng.

5. Có nên cắt thắng lưỡi sớm cho trẻ sơ sinh?

Hiện chưa có bằng chứng mạnh cho thấy cắt sớm giúp trẻ bú mẹ tốt hơn về lâu dài.
Một nghiên cứu tại Anh trên hơn 200 trẻ cho thấy:

• Chỉ khoảng 50% cải thiện bú rõ rệt sau khi cắt.
• Nhiều trường hợp bú tốt dần theo thời gian, không cần phẫu thuật.

Vì vậy, quyết định nên dựa vào đánh giá chức năng bú và hiệu quả can thiệp không phẫu thuật trước khi mổ.

6. Cách chăm sóc & hỗ trợ trẻ dính thắng lưỡi

1. Tư thế bú đúng:
   1. Mẹ bế trẻ sao cho bụng bé áp sát mẹ, đầu hơi ngửa, cằm chạm vú trước.
   2. Cho trẻ chủ động tìm vú, tránh đè đầu trẻ.
2. Tập vận động lưỡi:
   1. Khi bé tỉnh, dùng ngón tay sạch nâng nhẹ đầu lưỡi để bé học di chuyển.
   2. Các bài tập này giúp tăng biên độ vận động, cải thiện khả năng bú và phát âm.
3. Thăm khám định kỳ:
   1. Theo dõi cân nặng, tốc độ tăng trưởng.
   2. Nếu bú kém, mẹ đau kéo dài hoặc trẻ chậm phát triển nói, nên đi khám chuyên khoa.

7. Lời khuyên cho cha mẹ

• Không nên tự ý yêu cầu cắt thắng lưỡi khi chưa có chỉ định y khoa.
• Hãy ưu tiên đánh giá chức năng trước hình thái.
• Nếu trẻ vẫn bú tốt, tăng cân bình thường, bạn chỉ cần theo dõi.
• Trong trường hợp thắng lưỡi gây ảnh hưởng thật sự, phẫu thuật là thủ thuật an toàn, đơn giản.