Sắt có vai trò gì với sự phát triển trí não và hệ thần kinh của trẻ nhỏ?

Trẻ em không chỉ cần sắt để tạo máu, mà còn cần sắt để phát triển trí tuệ và khả năng học hỏi. Dù là vi chất nhỏ nhưng sắt lại đóng vai trò cực kỳ lớn trong những năm đầu đời – giai đoạn não bộ của trẻ phát triển nhanh và nhạy cảm nhất.

Sắt giúp phát triển não bộ như thế nào?

Sắt là thành phần không thể thiếu để tổng hợp hemoglobin – phân tử vận chuyển oxy đến các mô, bao gồm cả não. Thiếu sắt đồng nghĩa với việc não không nhận đủ oxy và năng lượng cần thiết để phát triển.

Ngoài ra, sắt còn tham gia vào quá trình tổng hợp:

• Myelin: lớp vỏ bọc thần kinh giúp dẫn truyền tín hiệu nhanh và chính xác
• Dopamine và serotonin: các chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến trí nhớ, cảm xúc, khả năng tập trung
• Enzyme chuyển hóa năng lượng cho tế bào thần kinh

Nếu thiếu sắt trong giai đoạn não bộ đang hoàn thiện, trẻ dễ bị chậm phát triển nhận thức, giảm khả năng học tập, kém tập trung và gặp vấn đề về hành vi sau này.

Trẻ dễ thiếu sắt nhất vào thời điểm nào?

Giai đoạn từ 6 tháng đến 2 tuổi là thời điểm nguy cơ thiếu sắt cao nhất vì:

• Lượng sắt dự trữ từ mẹ chỉ đủ dùng trong 4–6 tháng đầu
• Trẻ bắt đầu tăng trưởng nhanh, nhu cầu sắt cao hơn
• Khả năng ăn dặm chưa tốt, ăn ít thực phẩm giàu sắt
• Sữa mẹ ít sắt và dễ bị cản trở hấp thu nếu không đi kèm vitamin C

Trẻ sinh non, nhẹ cân, hoặc sinh đôi có nguy cơ thiếu sắt sớm hơn.

Thiếu sắt ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài ra sao?

Thiếu máu do thiếu sắt không chỉ khiến trẻ xanh xao, mệt mỏi mà còn ảnh hưởng lâu dài đến:

• Trí nhớ, khả năng ngôn ngữ, tư duy logic
• Phản xạ thần kinh và vận động tinh
• Khả năng học tập ở tuổi đi học
• Tình trạng cảm xúc (dễ cáu gắt, khó ngủ, kém thích nghi)

Đặc biệt, nếu thiếu sắt kéo dài trong giai đoạn từ 6 tháng – 3 tuổi, tổn thương thần kinh có thể không phục hồi hoàn toàn, ngay cả khi được điều trị sau đó.

Mẹ cần làm gì để ngăn thiếu sắt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ?

• Duy trì sữa mẹ ít nhất 6 tháng và bổ sung sắt cho mẹ sau sinh
• Cho trẻ ăn dặm đúng thời điểm, bổ sung thực phẩm giàu sắt: thịt đỏ, gan, rau xanh
• Ưu tiên thực phẩm chứa sắt heme (từ động vật) – dễ hấp thu hơn sắt không heme (từ thực vật)
• Kết hợp với thực phẩm giàu vitamin C để tăng hấp thu sắt
• Không cho trẻ uống quá nhiều sữa bò trước 12 tháng tuổi, điều này có thể gây ra tình trạng thiếu sắt

Với trẻ có nguy cơ thiếu máu hoặc ăn uống kém, mẹ có thể cân nhắc bổ sung sắt hữu cơ dạng dễ hấp thu, nhưng cần tham khảo tư vấn chuyên môn.